Krótkofalarstwo po II Wojnie Światowej (w Polsce, w Brzegu i okolicach)
Pragnę na początku przeprosić Czytelników za opóźnienie w publikacji kolejnego odcinka cyklu o krótkofalarstwie. Oprócz działalności radiowej zajmuję się zawodowo oczyszczaniem Naszego Kraju z pozostałości po II wojnie światowej, pracując jako saper w prywatnej firmie – stąd przerwa w publikacji.
Zanim przejdę do głównego tematu, warto podkreślić, że w ostatnich latach Klub SP6PCB przeszedł zauważalną odbudowę aktywności oraz odmłodzenie składu. Nawiązano współpracę z władzami lokalnymi oraz rozpoczęto skuteczne działania w kierunku pozyskiwania środków na zakup sprzętu radiowego i antenowego.
W roku 2025 Oddział Terenowy PZK OT-11 (Opole) wspólnie z klubami SP6PCB Brzeg, SP6PSP Opole oraz SP6KHZ Krapkowice pozyskał dofinansowanie w ramach rządowego programu NOWE FIO 2025. Dzięki temu możliwe jest doposażenie klubów w nowoczesne urządzenia radiowe oraz anteny. Realizowany projekt zakłada tworzenie regionalnej sieci łączności zapasowej – działającej wtedy, gdy inne systemy zawodzą. To nawiązanie do najlepszych tradycji krótkofalarstwa: służby na rzecz lokalnej społeczności i gotowości do działania w sytuacjach kryzysowych.
Małymi krokami budujemy infrastrukturę zwiększającą odporność społeczną w Brzegu, Opolu i Krapkowicach. Tak jak kiedyś młodzież uczyła się krótkofalarstwa w klubach, tak dziś tworzymy łączność między pokoleniami – łącząc historię z nowoczesnością.
No właśnie – a jak to było kiedyś ?
W czasie II Wojny Światowej wielu krótkofalowców ginie z rąk okupanta.
Zakończenie wojny zastaje wielu we Francji, Holandii, Anglii czy Szkocji. Niektórzy nie decydują się na powrót do Ojczyzny – a Ci, którzy wrócili, zastali nową rzeczywistość, diametralnie różną od przedwojennej.
Przed II wojną światową PZK jako organizacja miała status prawny związku klubów i była wpisana do rejestru prowadzonego przez Prezydenta m. st. Warszawy. Po II wojnie światowej związek nie został reaktywowany formalnie, ale również nigdy nie został wykreślony z rejestru związków i stowarzyszeń.
Po zakończeniu działań wojennych na terenie Polski grupa przedwojennych nadawców już 13 października 1946 roku rozpoczęła działania mające na celu reaktywowanie Polskiego Związku Krótkofalowców. Omówiono przedstawiony przez Wacława Musiałowicza ex SP1YX projekt statutu PZK, powołano komitet organizacyjny, na czele którego stanął Rościsław Ksionda ex SP2RC. Przygotowano pismo założycieli o zarejestrowanie Polskiego Związku Krótkofalowców (lista założycieli liczyła 24 osoby, w tym oficerowie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Obrany Narodowej).
31 marca 1947 roku Prezydent m. st. Warszawy zarejestrował stowarzyszenie o nazwie Polski Związek Krótkofalowców, które zgłosił do rejestracji komitet założycielki złożony z oficerów MON i MBP. Siedziba organizacji mieściła się w Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego Departament II.
1 lutego 1948 roku Walny Zjazd Członków Polskiego Związku Krótkofalowców podjął uchwałę w sprawie wystąpienia z IARU.
Wszystkie kolejne Zjazdy PZK miały na celu umożliwienie uzyskiwania licencji dla nadawców oraz organizacji sieci terenowej. Dokonano podziału kraju na 9 okręgów.
W początkach roku 1949 zostały wydane pierwsze licencje.
Krótkofalowcy organizowali się w oddziałach terenowych PZK.
21 lipca 1950 roku Walny Zjazd Członków PZK podjął uchwałę o likwidacji organizacji.
22 sierpnia 1950 roku decyzją Prezydium Rady Narodowej stowarzyszenie zostało wykreślone z rejestru stowarzyszeń na podstawie uchwały Walnego Zjazdu Członków PZK z 21 lipca 1950 roku w sprawie likwidacji PZK oraz wniosku likwidatora i włączenia PZK w struktury Ligi Przyjaciół Żołnierza.
Nastąpiło największe nasilenie terroru stalinowskiego opartego na NKWD i „polskich patriotach z UB”.
W 1956 roku nastąpiła „odwilż” i życie zaczynało wracać na normalne tory.
W 1957 roku odbył się zjazd założycielski PZK i rejestracja stowarzyszenia osób fizycznych pod nazwą Polski Związek Krótkofalowców, jako struktury wyłączonej z Ligi Przyjaciół Żołnierza na mocy decyzji władz PRL. Związkiem kierował płk Anatol Jegliński SP5CM, oficer początkowo Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, a następnie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Prezesem PZK został Wacław Ponikowski SP5FD, przedwojenny radioamator ex-SP1FD.
W 1958 roku na kolejnym zjeździe związku prezesem został ponownie płk Anatol Jegliński SP5CM.
W 1959 roku na polecenie władz partii i oficerów Służby Bezpieczeństwa kierujących PZK podpisuje umowę o współpracy z ZHP.
Po szerokim przygotowaniu 26 czerwca 1960 r. odbył się w Warszawie Nadzwyczajny Walny Zjazd Delegatów Oddziałów Polskiego Związku Krótkofalowców. Zjazd poza podsumowaniem dotychczasowej działalności, którą cechował czynnik organizacji, podkreślił znaczenie zjednoczeniowe zjazdu, podjął również uchwałę i wybrał nowe władze naczelne PZK. Kadencję jego cechowała duża dbałość o umocnienie organizacyjne Polskiego Związku Krótkofalowców, o stworzenie jednolitej struktury organizacyjnej. Uporządkowano szereg spraw formalno-prawnych i statutowych, doprowadzając w końcu do nadania związkowi wysokiej rangi „instytucji wyższej użyteczności społecznej”.
16 lutego 1961 roku Plenum ZG PZK podejmuje szereg uchwał organizacyjnych, m.in. likwidując oddziały w miastach niebędących wojewódzkimi (Płock, Jasło, Dzierżoniów, Tarnów, Częstochowa, Żywiec), ustalając zadania dla oddziałów wojewódzkich i zakreślając plan wzrostu liczebnego.
Podjęto decyzje o możliwości organizowania Klubów Krótkofalarskich w miastach.
Był to początek dynamicznego rozwoju krótkofalarstwa w powojennej Polsce.
Powstają Kluby wywodzące się z LPŻ (późniejsza Liga Obrony Kraju) posiadające w sufiksie literę K (SP6KAP), z ZHP literę Z (SP6ZAJ), z PZK literę P (SP6PCB).
W Brzegu grupa młodych ludzi należąca do LPŻ i mająca kontakt z łącznością zakłada klub krótkofalowców i otrzymuje znak SP6KAP. Pierwsze urządzenia do pracy na pasmach pochodzą z demobilu lub są wykonane własnoręcznie.
I tak w 1961 roku w Brzegu powstaje pierwszy Klub SP6KAP, którego założycielami i pierwszymi członkami byli: Ryszard Dąbrowski SP6FIL; Paweł Wolański SP6BHT; Mieczysław Jarzębowski SP6AML; Jan Kubicz SP6CXG; Zbigniew Czykieta SP6AVM; Michał Herman SP6WZC; Stanisław Rudnicki SP6HDM; Piotr Chwastek SP6EQX; Stanisław Załugowicz SP6EMH; Józef Solarz SP6LHB; Jarosław Forysiak SP6LHM; Stanisław Kulawinek SP6CLF; Henryk Piotrowski SP6JZP; Józef Mirek SP6BDC; Zenon Chmielewski SP6HDS; Zbigniew Pasternak SP6BBE; Stanisław Pasternak SP6CXH (XP); Ryszard Rozwadowski SP6CWW; Jan Czykieta SP6UVU, Bolesław Pustelnik SQ6LZE.
Oprócz prowadzenia łączności Klub przystępuje do szkolenia młodych ludzi w celu przygotowania ich do egzaminów na krótkofalowców.
Krótkofalarstwo dawało możliwość podróżowania po całym Świecie bez przekraczania granic. Młody człowiek siadał do radiostacji i bez paszportu i pieniędzy, podróżował rozmawiając z kolegami z całego Świata. Prowadzenie łączności mobilizowało do nauki innych języków niż rosyjski.
Jedynym problemem funkcjonowania Klubów było posiadanie pomieszczenia, w którym można prowadzić działalność krótkofalarską.
Pierwszą siedzibą Klubu w latach 1961-1965 był budynek na wyspie, w którym również działał Klub Żeglarski (aktualnie budynek ten wykorzystuje elektrownia wodna).
W 1965 roku Klub przenosi się do Ratusza. Następne przenosiny w roku 1970 do BDK od ul. Mlecznej. Kolejne miejsca siedziby Klubu to: 1974 rok ul. Partyzantów; 1976 rok ZSR Żłobizna; 1980-88 roku Rynek 11. Około roku 1990 pierwszy klub krótkofalarski przestał istnieć.
Warto odnotować, że brzeski elektronik Eryk Forysiak, późniejszy SP6VXP, był konstruktorem nadajnika, z którego nadawało Radio Solidarność we Wrocławiu.
Drugim w kolejności Klubem, który powstał w Brzegu w 1968 roku, był Harcerski Klub Łączności przy Hufcu ZHP Brzeg – SP6ZAJ (komendant Waldemar Dankowski).
Założycielami Klubu byli: Jarosław Forysiak SP6LHM; Jan Kaczała SP6CCK; Józef Solarz SP6LHB; Stanisław Kulawinek SP6CLF; Jan Kotliński SP6FPD, a członkami koledzy: Zenon Chmielewski SP6HDS; Krzysztof Augustyn SP6GDG (SP6TPF); Leszek Mroziński SP6AGD; Jerzy Wojtasiewicz SP6TCS, Roman Kotliński.
Pierwsza siedziba Klubu znajdowała się w budynku przy ul. Jagiełły 23, a później została przeniesiona do plomby w Ratuszu. Członkowie Klubu brali czynny udział w zabezpieczaniu łączności podczas wyjazdów chorągwi. Pierwszy wyjazd to 1976 rok obóz w górach w ramach przedsięwzięcia „Bieszczady 40”.
W latach 1977-1994 stacja klubowa SP6ZAJ zabezpieczała łączność podczas zgrupowań w Jarosławcu. Podstawowymi operatorami podczas tych wyjazdów byli: Leszek Mroziński SP6AGD i Jerzy Wojtasiewicz SP6TCS.
Trzecim Klubem Krótkofalowców, który powstał w 1970 roku w Brzegu przy Klubie Garnizonowym, był Klub Łączności im. Michała Okurzałego – SP6PCB.
Założycielami Klubu byli: Jan Kaczała SP6CCK; Bolesław Konieczny SP6CCI; Marian Tofil SP6AFO; Jerzy Jurkowski SP6AGI; Zdzisław Żmudziński SP6AGB; Zugmunt Gadecki SP6AGK; Leszek Mroziński SP6AGD; Paweł Wolański SP6BHT; Stanisław Starzyk SP6EIY.
Pierwszą siedzibą Klubu był lokal w Klubie garnizonowym.
Do roku 1980 liczba aktywnych krótkofalowców w Brzegu i okolicach osiągnęła 80-siątkę.
Wprowadzenie stanu wojennego i restrykcyjne działania milicji i SB (konieczność zdania urządzeń nadawczych) spowodowała, że pewna liczba krótkofalowców po stanie wojennym nie wróciła do krótkofalarstwa.
Około roku 1986 grupa aktywnych krótkofalowców wywodzących się brzeskich klubów przystąpiła do reaktywacji krótkofalarstwa.
Do tej grupy należeli: Stanisław Starzyk SP6EIY; Michał Herman SP6WZC; Zbigniew Madej SP6RCK; Ryszard Rozwadowski SP6CWW; Zygmunt Hrycko SP6OPY; Leszek Mroziński SP6AGD; Jerzy Kużdżał SP6SOX; Stanisław Pasternak SP6CXH, Zenon Chmielewski SP6HDS, Stanisław Załugowicz SP6EMH.
Około roku 1990, dzięki przychylności Dowódcy Garnizonu gen. Józefa Rzemienia, Klub otrzymał pomieszczenie w wieżowcu na poddaszu przy ul. Szkolnej.
Klub stał się miejscem spotkań krótkofalowców oraz szkolenia młodzieży do egzaminów na uprawnienia krótkofalarskie.
Dzięki intensywnemu szkoleniu młodych adeptów krótkofalarstwa do 1997 roku licencje uzyskało ok. 30 krótkofalowców.
Część z nich mogła się sprawdzić oraz spełnić podczas powodzi w 1997 roku.
Przez dwie doby operatorzy stacji klubowej przy ul. Szkolnej zabezpieczali łączność między Opolem a Wrocławiem.
Za działania podczas powodzi Klub został uhonorowany dyplomem i Odznaką Honorową PZK. Niestety w 2000 roku lokal klubowy został wystawiony na sprzedaż, a krótkofalowcy znowu zostali bez lokum. Pozostały jednak kontakty towarzyskie.
Od 2005 roku starają się jednak regularnie organizować wspólne spotkania wyjazdowe o charakterze rekreacyjno-sportowym. Tak narodziła się tradycja spotkań integracyjnych krótkofalowców w ośrodku wypoczynkowym „Floryda” w Kościerzycach.
Nowy etap w działalności Klubu to nowe lokum w klubie Spółdzielni Mieszkaniowej przy ulicy Brzechwy 3.
7 lutego 2008 roku odbyło się zebranie członków Klubu SP6PCB (nazwane SP6PCB reaktywacja).
Na zebraniu podjęto się zintegrowania środowiska krótkofalowców w rejonie powiatu brzeskiego.
W 2009 roku dzięki przychylności kol. Bolesława Pustelnika SQ6LZE klub otrzymał pomieszczenie na siedzibę Klubu przy ul. Starobrzeskiej.
Siedziba Klubu stała się miejscem spotkań, szkoleń oraz integracji środowiska krótkofalarskiego.
Największym skarbem brzeskich Krótkofalowców jest Pan Mieczysław Jarzębowski SP6AML. Pan Mieczysław swoją przygodę z krótkofalarstwem rozpoczął w 1955 roku jako nasłuchowiec z numerem SP 9501; w latach 1958-1961 był członkiem Opolskiego Klubu Krótkofalowców; 04.06.1961roku zdał egzamin na świadectwo uzdolnienia, a 10.10.1961 roku uzyskał zezwolenie i przydzielono mu znak SP6AML. Do dnia dzisiejszego jest aktywny na pasmach i preferuje łączności na telegrafii.
W tym roku Pan Mieciu obchodzi 75-tą rocznicę przygody z krótkofalarstwem.
Pisząc ten artykuł, chciałem pokazać, jak duża liczba miłośników krótkofalarstwa przewinęła się przez nasz miasto.
Przeciętny zjadacz chleba uważał krótkofalowców za tych co zakłócają TV, a teraz za tych co niszczą dachy i elewacje, co było i jest wierutną bzdurą.
Niestety czas jest nieubłagany, Ci którzy zaczynali przygodę z krótkofalarstwem w latach 60-tych, w większości są już z „drugiej strony”. Artykuł ten poświęcony jest pamięci o cichych bohaterach dziwnych czasów.
Brzeżaninem jestem od 1976 roku, krótkofalowcem od 1986 roku i związanym z Klubem SP6PCB. Historię Klubu SP6PCB poznałem bardzo szczegółowo, gdyż miałem możliwość poznania większości jego członków. Gorzej jest z pozostałymi Klubami, ponieważ brakuje materiałów, a większość założycieli i członków nie żyje. Poznałem wielu wspaniałych krótkofalowców, ale żałuję, że tak późno podjąłem się upamiętnienia ludzi związanych z tym hobby.
Dzięki dużemu zaangażowaniu i systematycznej pracy najbardziej doświadczonych krótkofalowców (Michał SP6WZC, Staszek SP6EIY, Ryszard SP6CWW, Zbyszek SP6RCK, Zygmunt SP6OPY, Henryk SP6JZP, Jurek SP6SOX…) udało nam się pozyskać młodych ludzi, którzy łyknęli bakcyla krótkofalarstwa.
Ostatnie dwa lata nie były szczęśliwe dla Klubu, ponieważ odeszli od nas Koledzy: Staszek SP6EIY, Zbyszek SP6RCK, Zygmunt SP6OPY, Staszek SP6EMH.
Na ostatnim zjeździe sprawozdawczo wyborczym Klubu SP6PCB wybrano nowy Zarząd w składzie: prezes Marcin HF0TIR (SO6TIR), vice Marcin SQ6BGA, skarbnik Grzegorz SQ6SGT, sekretarz Jurek SP6SOX.
Odmłodzony skład Zarządu ruszył dynamicznie do pracy.
Dużym sukcesem Klubu SP6PCB jest integracja środowiska krótkofalarskiego.
Członkami Klubu są krótkofalowcy mieszkający w Namysłowie, Kępnie, Lewinie Brzeskim, tacy jak: Dionizy SP6DZN, Staszek SP6HFI, Józek SQ6HZH, Marcin SP6SP, Ryszard SP6SOZ, Florian SP6KC, Mundek SQ6CNR, Krzysztof SQ6WA.
Honorowym członkiem Klubu był Mirosław Hermaszewski.
Mając na uwadze tak ogromną liczbę krótkofalowców, którzy przewinęli się przez Brzeg, postaram się napisać o najciekawszych pionierach tego hobby.
Udało mi się zebrać większość nazwisk i znaków krótkofalowców, którzy działali od czasów powojennych do chwili obecnej. Mam świadomość, że nie mogę opublikować ich nazwisk w związku z RODO.
Chciałbym opublikować sylwetki niektórych z nich (za Ich lub rodziny zgodą).
Proszę czytelników, którzy znali osoby będące krótkofalowcami lub posiadający materiały związane z tym hobby o kontakt: Jurek SP6SOX tel. 691 417 366.
Jurek SP6SOX
Brzeski Klub Łączności SP6PCB
