W tym roku wyjątkowo nie pierwszego, a czwartego września uczniowie i uczennice z całej Polski usłyszeli pierwszy szkolny dzwonek. Dzisiaj oczywiście nie było jeszcze lekcji. Czas mijał wszystkim na rozmowach z dawno niewidzianymi kolegami i koleżankami. Jutro wszyscy wrócą jednak do klas, podręczników i sprawdzianów.
O tym, że szkolna rzeczywistość nie rysuje się w różowych barwach, powiedziano już wiele. Od lat toczy się dyskusja dotycząca problemów trawiących polski system edukacji. Co rusz pojawiają się w mediach rozmaite pomysły i rozwiązania, ale efektów nie widać.
O to, jakich zmian potrzebujemy, aby uzdrowić polski system szkolnictwa, zapytaliśmy Monikę Jurek, wieloletnią dyrektorkę Zespołu Szkół Budowlanych w Brzegu, dyrektorkę Departamentu Edukacji i Rynku Pracy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego oraz członka Zarządu Powiatu Brzeskiego. Jej odpowiedzi postanowiliśmy zamknąć w 10 krótkich punktach.
1. Stabilizacja
Ciągłe zmiany w systemie edukacji nie ułatwiają życia ani nauczycielom, ani uczniom i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie szkoły. System powinien charakteryzować się ciągłością, a zmiany nie powinny burzyć poczucia bezpieczeństwa, powinny mieć raczej formę ewolucji, a nie rewolucji.
2. Odsunięcie szkoły od polityki
Szkoła powinna być wolna od polityki i indoktrynacji. Obecne władze chcą, aby była ona miejscem wychowania obywateli posłusznych. Wyjątkowym HiTem jest podręcznik do przedmiotu Historia i Teraźniejszość nazywany pomnikiem PiS-u.
3. Właściwe finansowanie oświaty
Zdecydowana większość samorządów każdego roku dokłada grube miliony do subwencji. Wydatki te pogrążają ich sytuację finansową, a i tak nie są wystarczające, aby rozwijać szkołę i tworzyć dla uczniów bazę do nauki na miarę XXI wieku. Ministerstwo Edukacji Narodowej zdaje się tego nie zauważać, a ponadto wiele nowych rozwiązań bez zastanowienia zrzuca właśnie na barki samorządów.
4. Przywrócenie prestiżu zawodu nauczyciela
Obecnie w Polsce brakuje ok. 21 000 nauczycieli. Nie będziemy mieli dobrze przygotowanej kadry, jeśli nie zagwarantujemy nauczycielom godnych zarobków, autonomii i systemu motywującego. Brak prestiżu zawodu nauczyciela to brak specjalistów pracujących w szkole, a co za tym idzie brak edukacji na wysokim poziomie.
5. Zachęty dla młodych osób chcących pracować w zawodzie nauczyciela
Pensja początkującego nauczyciela wynosi obecnie 3690 zł brutto, czyli o 90 zł więcej niż najniższe wynagrodzenie w Polsce. To żadna zachęta dla młodych, ambitnych absolwentów studiów wyższych, którzy chcieliby się podjąć wykonywania tego trudnego zawodu. Bez godnego wynagrodzenia, dobrego systemu kształcenia nauczycieli i klarownego systemu awansu zawodowego, ta sytuacja z pewnością nie ulegnie zmianie.
6. Odchudzenie podstaw programowych
W szkole podmiotem jest młody człowiek, uczeń i to jego potrzeby mają być najważniejsze, a nie realizacja podstaw programowych, często przestarzałych lub oderwanych od rzeczywistości. W pogoni za ich realizacją nie ma czasu na indywidualizację i pochylenie się nad potrzebami młodych ludzi. Podstawy programowe powinni pisać specjaliści, a nie politycy, jak nierzadko ma to miejsce obecnie.
7. Pomoc i wsparcie psychologiczne
Opieka psychologiczna w polskich szkołach to fikcja. Na jednego psychologa przypada średnio 785 uczniów. Brakuje wykwalifikowanych specjalistów, tymczasem wparcia potrzebują nie nie tylko uczniowie, ale również wypaleni zawodowo nauczyciele.
8. Szkoła dostosowana do wyzwań i realiów XXI wieku
W dobie powszechnie dostępnego internetu, nowoczesnych technologii i sztucznej inteligencji nauka to nie tylko zdobywanie wiedzy. Powinno jej towarzyszyć kształtowanie postaw i nabywanie umiejętności, takich jak choćby wyszukiwanie i weryfikowanie informacji.
9. Kształcenie kompetencji kluczowych
W polskiej szkole brakuje kształcenia kompetencji transwersalnych, takich jak zdolności komunikacyjne, umiejętność pracy w zespole czy umiejętność zarządzania ludźmi. Przez to absolwenci szkół często nie potrafią się później odnaleźć na rynku pracy. Szkoła powinna przygotowywać młodych ludzi do życia w społeczeństwie i funkcjonowania na wielu płaszczyznach – w życiu zawodowym i prywatnym.
10. Przeciwdziałanie wykluczeniu komunikacyjnemu uczniów z terenów wiejskich
Wielu uczniów nie ma możliwości wzięcia udziału w zajęciach dodatkowych, wyrównujących lub rozwijających zdolności. Ostatni autobus odjeżdżający o godz. 15:00 blokuje możliwość skorzystania z oferty zaproponowanej przez szkołę. Z tym problemem mierzą się przede wszystkim uczniowie szkół ponadpodstawowych.
Kolejny rok szkolny przed nami. Uczniowie i nauczyciele z pewnością będą podczas niego mierzyli się z wieloma problemami, które wynikają z wadliwego systemu edukacji. O tym, że zmiany są potrzebne, wie chyba każdy. Warto zatem rozmawiać o tym, co powinniśmy zmienić w pierwszej kolejności.
Jakie są Waszym zdaniem najważniejsze zmiany, które mogłyby uzdrowić polskie szkolnictwo?
