W dniach od 16 do 18 listopada odbyła się 25. edycja Konfrontacji Literackich „Syfon” organizowana przez Klub Integracji Twórczych Stowarzyszenie Żywych Poetów. Wydarzenie, które wspiera twórczość młodych artystów, łączy ludzi pasjonujących się sztuką i lubiących zasłuchać się dobrą muzyką, zachęciło ludzi z całej Polski, a nawet zza granicy, by wspólnie zanurzyć się w kulturze.
Festiwal rozpoczął się w czwartkowy wieczór koncertem zespołu – eksperymentu, jak siebie nazywają Brzoska Kolektyw. Brzmienie gitary elektrycznej, kontrabasu, trąbki, fletu oraz wokal Wojciecha Brzoski rozbrzmiewały do późnych godzin wieczornych w Niezależnym Ośrodku Kultury Herbaciarnia.
Późnym piątkowym wieczorem w Filii nr 1 Miejskiej Biblioteki Publicznej odbyły się dwa spotkania autorskie. Pierwsze spotkanie z Tomaszem Różyckim przeprowadził Witek Sułek. Rozmowa dotyczyła nowego zbioru poezji Różyckiego pt. „Ręka pszczelarza”. Nie dajmy się jednak zwieść, gdyż nie była to sztampowa opowieść o lekturze. Autor swoimi przemyśleniami przybliżył nam rzeczywistość, jakiej doświadczał jako pisarz w dobie pandemii. Nie brakowało autorefleksji, która w połączeniu z humorem i anegdotami sprawiła, że nie jeden widz z uśmiechem słuchał dalszej części rozmowy. Publiczność bardzo żywo reagowała na słowa poety, nie stroniła również od błyskotliwych i ciekawych uwag. Na zakończenie autor podzielił się z widownią najnowszym wierszem, tym samym nadając temu spotkaniu niezapomniany klimat.
Następne spotkanie poprowadził Radosław Wiśniewski z autorką Marzanną Bogumiłą Kielar na temat jej najnowszego tomu poezji „Wilki”. Poetka opowiedziała skąd czerpała inspiracje do napisania tak poruszających wierszy oraz zwróciła uwagę na istotę pamięci i przemijania. Powiedziała również, że najważniejsze dla niej, gdy pisała wiersze, było to, aby uchwycić problemy przesiedlonych ludzi. Zwracała uwagę, że pisząc te utwory, pisała również o sobie. Chwytające za serce wiersze wstrząsnęły (rzecz jasna pozytywnie) zgromadzonymi w bibliotece, którzy po zakończeniu spotkania chętnie ustawili się w kolejce po zdjęcie z poetką.
Kolejne dwa spotkania odbyły się już w Herbaciarni. Pierwsze poprowadził Witold Sułek z Ka Klaklą oraz Wiolettą Ciosielską o ich wspólnie wydanej książce „Pokój do płaczu”. Spotkanie rozpoczęło się tzw. unboxingiem pierwszego kartonu z tomikami. W rozmowie autorka opowiedziała o pochodzeniu nazwy książki. Jest to przede wszystkim próba zwrócenia uwagi na problemy, z jakimi mierzą się kobiety, a jakie stanowią pewne tabu językowe. W dziele uświadczymy spojrzenia trzech kobiet i ich postaw i przemyśleń wobec świata. Jednak, co ważne, i co podkreślają autorki, te wiersze mają mieć przede wszystkim wydźwięk uniwersalny oraz trafiać do każdego człowieka i wzbudzić w nim refleksję o współczesnym stanie świata.
Drugie spotkanie, a w zasadzie prezentację książki Agnieszki Wolny-Hamkało, poprowadziła Anna Matysiak z wydawnictwa Convivo. Omówienie utworu szybko przybrało postać rozważań filozoficznych na temat istnienia i mierzenia się z rzeczywistością taką, jaka jest. W książce mogliśmy zobaczyć mistrzowskie posługiwanie się narracją, pochylanie się nad problemami odległymi lub nabieranie dystansu do spraw bliskich. Jak jeden z widzów trafnie zauważył, te wiersze pokazują prawidłowości zachodzące w świecie, jego dobre, jak i złe strony oraz niesprawiedliwości, z jakimi musimy się mierzyć. Otwarta kompozycja utworu sprawia, że ma on wydźwięk uniwersalny i każdy czytelnik może w nim odnaleźć siebie i swoje problemy.
Wieczór został zwieńczony koncertem zespołu Rafała Cuprjaka „Jaźnia” – mury Herbaciarni rozbrzmiały rockowymi gitarami i interesującymi tekstami utworów.
W sobotę konfrontacje literackie trwały niemalże cały dzień. O 14 w Brzeskim Centrum Kultury odbyła się dyskusja kolegialna „Wojna Empatii” w ramach projektu Laboratorium Empatii 2023, moderowana przez Przemysława Rojka. Wydarzenie rozpoczęły rozważania na temat empatii w czasach wojny; trudnym wyborze moralnym, komu tej empatii chcemy udzielić. W wyborze, w którym człowiek musi zadecydować, kiedy powiedzieć dość i postawić granicę. Spotkanie pozostawiło w widzach refleksję o życiu w czasach wielu konfliktów na świecie i możliwych postawach wobec tych wydarzeń.
Następnie Przemysław Rojek opowiadał o swojej książce „Chłopak z biblioteki” w rozmowie z Radkiem Wiśniewskim. Na spotkaniu autor zdefiniował gatunek literacki swojego utworu mówiąc, że nie jest to typowa książka krytycznoliteracka, lecz próba zmierzenia się z fenomenem czyjegoś pisania. W dalszej części rozmowy autor mówił o wartości literatury, która w świecie pełnym komplikacji może nam pomóc zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość.
Od godziny 17:00 spotkania odbywały się w Herbaciarni. Jako pierwszy wystąpił tłumacz książki Sinisy Glavasevića „Opowiadania z Vukovaru” (publikacja została wydana przez Stowarzyszenie Żywych Poetów przy wsparciu Ministerstwa Kultury i Mediów Republiki Chorwackiej) – Sinisa Ksaumowić. Spotkanie dotyczyło nie tyle samych opowieści, ile stanu duszy człowieka mieszkającego w oblężonym mieście. Nie była to jednak pesymistyczna wizja niczym z „Raportu z oblężonego Miasta” Herberta, bo w utworze, jak przyznał tłumacz, możemy odnaleźć optymistyczne przesłanie. Z książki płynie nadzieja, ta sama, z którą Sinisa Glavasević czekał na zakończenie ataku. Pełne nadziei i optymistycznego przesłania były słowa tłumacza opowiadającego o zmianach na lepsze w obecnej Serbii i Chorwacji, w których nie spotyka się już prześladowań ze względu na pochodzenie z jednego z tych krajów. Spotkanie, choć dotyczyło wydarzeń strasznych i okrutnych, pozostawiło w publiczności radość, że nadzieja na pokój Glavasevićia ostatecznie się spełniła.
Kolejnym wydarzeniem był minibenefis Joanny Mueller „sista” zorganizowany z okazji 20-lecia działalności literackiej, prowadzony przez Dominikę Lewicką Klucznik. Początek spotkania był podziękowaniami i gratulacjami ludzi z otoczenia Joanny Mueller w formie krótkiego filmu. Autorka opowiadała o codzienności redaktorki tekstu, o stronie technicznej budowy wiersza, ale i o pisaniu poezji. Opowiedziała o tomie poetyckim poruszającym problem zdegradowania kobiet do cichych niewolnic i ich cichym cierpieniu. Na zakończenie spotkania prezes Stowarzyszenia Żywych Poetów wręczył Joannie Mueller nagrodę honorowego Syfonu za całokształt twórczości.
O 20:00 odbyły się autorskie prezentacje wierszy. Publiczność z całej Polski i nie tylko miała możliwość zawalczenia o nagrodę publiczności za najlepszy debiut poetycki. Przedstawione utwory dotyczyły najróżniejszych tematów, w najrozmaitszych wykonaniach. Mogliśmy usłyszeć poezję spraw codziennych, podniosłą i melancholijną, nawiązującą do klasyków, ale i humorystyczną. Forma również ulegała zmianie, czasem wiersze miały tylko dwie strofy a czasem dwie strony, jeszcze innym razem stawała się rapem. Co jednak najważniejsze, wypełniona po brzegi Herbaciarnia w pełnym napięciu oczekiwała wyników konkursu.
Jubileuszowe 25. Konfrontacje Literackie Syfon z rockowym pazurem zakończył Łukasz Jarosz z zespołem „Baza Ludzi Żywych”.
Warto również dodać, że po raz kolejny literackim spotkaniom towarzyszyła Izba Książki Niszowej – Kiermasz Literacki wystawców z całej Polski. W drugiej sali Herbaciarni można było zapoznać się z ofertami wydawnictw: Wydawnictwo J (Wrocław), Afront (Bukowina), Oficyna FONT (Poznań), Dom Literatury w Łodzi, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich w Łodzi, Papierwdole – Katalog Press – Osobne Góry (Wrocław – Oleśnica), Wydawnictwo „Convivo” (Warszawa), a także z publikacjami wydanymi w Brzegu przez Stowarzyszenie Żywych Poetów.
Zuzanna Głud