W grudniu 2022 r. Gmina Brzeg wystąpiła za pośrednictwem Opolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Opolu do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z wnioskiem o rozszerzenie granic, wpisanego 10 grudnia 2018 r. przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, na listę Pomników Historii – Zamku Piastów Śląskich z renesansową bramą i kaplicą zamkową pw. Świętej Jadwigi – nekropolią Piastów, o ogrody zamkowe i kościół pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego.
Zamek Piastów Śląskich w Brzegu wraz z ogrodami stanowi cenne i wyjątkowe świadectwo piastowskich fundacji książęcych na Śląsku, znaczenia roli fundatora i świetności tego rodu, w którym książęcy potomkowie wywodzą się z pierwszej historycznej królewskiej dynastii panującej. Dochowany do obecnych czasów zespół zamkowo-ogrodowy Piastów jest niezwykłym dziełem, w którym utrwalone zostały na zawsze ślady znaczących wydarzeń w dziejach ziem polskich. Integralnym elementem tego zespołu są książęce ogrody, których historia sięga XIV wieku.
Sąsiadujący z zespołem zamkowo-ogrodowym kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego jest niezwykle wartościowym, materialnym źródłem wiedzy o historii regionu oraz świadectwem europejskiego, barokowego dziedzictwa architektonicznego. Renesansowe ogrody będące dopełnieniem siedziby książęcej, są podkreśleniem rangi rodu książęcego. Natomiast barokowy kościół jezuitów reprezentuje powrót wiary katolickiej do Brzegu oraz znaczenie dynastii Habsburgów, którzy po śmierci ostatniego brzeskiego Piasta, stali się właścicielami księstw brzeskiego, legnickiego i wołoskiego. Kościół celowo został wybudowany przez jezuitów w sąsiedztwie zamku, w miejscu zburzonego przez księcia Fryderyka II (po rozwiązaniu przez niego zakonów) dominikańskiego kościoła Krzyża św., częściowo na terenie ogrodów książęcych.
Ogrody zamkowe i kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Brzegu wpisane są do wojewódzkiego rejestru zabytków oraz znajdują się na obszarze ustanowionego w 2018 r. przez Radę Miejską Brzegu Parku Kulturowego „Książęce miasto Brzeg”, dla obszaru, którego uchwalony został miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, uwzględniający uwarunkowania wynikające z Parku Kulturowego. Rozszerzenie granic istniejącego już Pomnika historii, tj. Zamku wraz z kaplicą zamkową pw. Św. Jadwigi znacząco podniosłoby rangę tego historycznego miejsca i miasta Brzegu. Obecnie procedura wnioskowanego rozszerzenia granic Pomnika Historii jest prowadzona przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie.
UM w Brzegu
